دورنمای صلح افغانستان در بازی ابرقدرت‌ها

زلمی خلیل‌زاد؛ نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان، با مقام‌های روسی در مسکو درباره روند صلح با طالبان، گفتگو کرده است.

وزارت خارجه روسیه و سفارت امریکا در مسکو تایید کرده‌اند که آقای خلیل‌زاد با ایگور مارگلوف؛ معاون وزارت خارجه روسیه و ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه برای افغانستان،‌ در مورد گفتگوهای مستقیم صلح میان حکومت افغانستان و گروه طالبان بحث کرده است.

وزارت خارجه روسیه در این دیدار گفته که مسکو معتقد به حل مسالمت‌آمیز جنگ افغانستان است و حل دیپلماتیک این قضیه به نفع روسیه است.

آقای خلیل‌زاد قبل از سفر به مسکو، پنج شنبه هفته گذشته با اشرف‌غنی و عبدالله عبدالله در کابل دیدار کرد و یک روز پیش از آن با مقام‌های پاکستانی نیز در مورد صلح افغانستان گفتگو کرده بود.

قرار است آقای خلیل‌زاد برای آغاز گفتگوهای صلح افغانستان به ترکمنستان، ازبکستان، امارات متحده عربی، بلژیک و قطر نیز سفر کند.

خلیل‌زاد در حالی در ادامه تلاش‌‌های امریکا به منظور صلح با گروه طالبان، در مسکو با مقام‌های روسی گفتگو می‌کند که واشنگتن پیش از این، نه‌تنها‌ خود عمدا تلاش‌های روسیه در همین راستا را نادیده گرفته بود؛ بلکه با اعمال نفوذ بر دستگاه دیپلماسی کابل، اجازه نداد تا حکومت افغانستان به‌طور رسمی در نشستی که با حضور نمایندگان طالبان به میزبانی مسکو برگزار شده بود، شرکت کند و به این ترتیب، بخشی از روند صلح افغانستان با ابتکار و محوریت روسیه باشد.

روس‌ها اقدام امریکایی‌ها را زننده و کارشکنانه توصیف کردند و اراده واقعی واشنگتن برای ایجاد ثبات در افغانستان را زیر سؤال بردند.

این در حالی است که در همان زمان، بسیاری از آگاهان، معتقد بودند که واشنگتن به ‌تنهایی قادر نخواهد بود تا با رویکردهای یکجانبه‌گرایانه، روند صلح افغانستان را به سرانجام برساند. به باور آن‌ها تلاش برای تضعیف نقش‌‌آفرینی مؤثر و ابتکاری ابرقدرتی مانند روسیه در زمینه صلح افغانستان، پیش از آن‌که به ایجاد ثبات و استقرار امنیت در افغانستان، کمک کند، واشنگتن را به حاشیه خواهد راند و با ایجاد موانع بزرگ و سنگین در مسیر پرپیچ‌ و خم گفتگوهای صلح با طالبان، آن را پیچیده‌تر خواهد کرد.

از دید صاحب‌نظران، امریکا نمی‌تواند نفوذ غیرقابل جایگزین روسیه بر گروه طالبان را انکار کند. روسیه تنها کشوری است که توانسته برای نخستین‌بار نمایندگان طالبان را به یک نشست بین‌المللی و رسمی صلح افغانستان بکشاند و این نشان می‌دهد که روس‌ها علیرغم حضور و سیطره سنگین نظامی امریکا و هم‌پیمانانش در افغانستان، همچنان قدرت منحصر به‌فرد خود برای نقش‌آفرینی در قضایای مرتبط با صلح و جنگ کشور را به خوبی حفظ کرده اند.

این برای واشنگتن و سایر بازیگران مسایل افغانستان، یک پیام روشن دارد و آن اینکه بدون درنظرداشت دغدغه‌ها، نگرانی‌ها، منافع و اهداف سایر کشورها به ویژه ابرقدرتی مانند روسیه، نمی‌توان روند صلح افغانستان را به سرانجامی باثبات و پایدار رساند.

برای دولت و دستگاه دیپلماسی افغانستان نیز این کاملا خردمندانه است که در بازی منافع و جنگ‌های نیابتی قدرت‌های بزرگ، سیاستی مستقل و مبتنی بر منافع ملی و خواست‌ها و نیازهای مشروع مردم افغانستان را در پیش بگیرند؛ سیاستی که میان اهداف هژمونیک و امپریالیستی غرب و نگرانی‌های امنیتی روسیه و بلوک کشورهای منطقه‌ای همسو با آن در خصوص نفوذ زیرپوستی و خزنده گروه‌های مخوف تروریستی مانند داعش در افغانستان، بتواند رهیافتی بینابین و عملی برای صیانت از منافع معقول مردم افغانستان ارائه دهد.

تجربه‌‌های تاریخی نیز نشان می‌دهد که رویکرد یک جانبه دولت‌های مستقر در کابل به یکی از دو قطب غربی یا شرقی قدرت جهان، همواره پاشنه آشیل سیاست خارجی افغانستان بوده و به بروز شکاف‌ها، تشدید تنش‌ها و وقوع بحران‌های درازدامن و ویرانگر در داخل کشور، منتهی شده است.

به نوشته افق،با این حساب، در حال حاضر، افغانستان اگر در صدد احراز استقلال و حاکمیت ملی خود در روند گفتگوهای صلح با طالبان است، به عنوان نخستین پیش‌نیاز اساسی این مهم، باید واشنگتن را مجاب و مجبور سازد تا شراکت استراتژیک و تسلط تعیین‌کننده کابل بر این روند را در عمل، فراهم کند و در قدم دوم، با کسب دیدگاه موافق قدرت‌های بزرگ بین‌المللی و منطقه‌ای، زمینه را برای ایجاد صلحی فراگیر و وسیع‌البنیاد مساعد سازد تا در نتیجه آن، افغانستان بار دیگر، شاهد سقوط به دام و دامن جاه‌طلبی‌های قدرت‌های سلطه‌جوی جهان نباشد؛ در غیر آن‌صورت، صلح در بازی قدرت و منفعت ابرقدرت‌های سلطه‌گر، گم خواهد شد و افغانستان همچنان میدان نبرد نیابتی دیگران باقی خواهد ماند.