بحث ناتمام تذکره‌های الکترونیکی!

به تازگی دولت افغانستان اعلام کرد که تذکره‌های الکترونیکی توزیع می‌شوند. تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی حتی فورم‌های مقدماتی تذکره‌های الکترونیکی را از طریق آنلاین در اختیار مردم افغانستان قرار دادند.

توزیع تذکره‌های الکترونیکی از برای فراهم‌آوری پیش‌زمینه‌ء انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری اتفاق میمون و قابل قدر است و نشان می‌دهد که دولت افغانستان به وعده‌های انتخاباتیش عمل می‌کند. اما آنچه نگران کننده است این است که این تذکره‌ها بر اساس خواست تعدادی از شهروندان و ناراض ساختن تعداد دیگر توزیع می‌شوند. مردم افغانستان تنها از جنگ و نا امنی رنج نمی‌برند آنها از دیر زمانی از تنش‌های قومی، زبانی و حتی منطقه‌ نیز به شدت رنج می‌برند. در چنین شرایطی مکلفیت دولت افغانستان فرونشاندن تنش‌های قومی و زبانیست نه تشدید آنها. آنچه خیلی آشکار گشته این است که مردم افغانستان در میان هیاهوی قومی و زبانی خود شان را گُم کرده‌اند. از میان این گمشده‌ها تعداد شان از برای «افغانیت» و «اسلامیت»، قانونی که از سوی پارلمان و مشرانوجرگه پاس و از سوی رئیس جمهور توشیح شده را به چالش کشاندند. تعداد دیگری دنبال هویت «خراسانی» و «آریایی‌» اند و تعدادی هم دنبال هویت‌های خورد و ریز مانند ترک و تاتار. در این میان، رسیدن به توافق روی کلان هویت در افغانستان دشوار است.

باید به یاد داشته باشیم که در گذشته‌ها هویت از سوی حکومت‌ها برای مردم تعیین می‌شد اما مروزه نه تنها حکومت‌ها نمی‌توانند هویت را بر شهروندان شان تحمیل کنند بلکه نیازمند اند تا هویت را بازتعریف کنند. زیرا هم اسلام و هم دموکراسی که قانون اساسی افغانستان بر مبنای آنها استوار است، هردو خواستار تعریف هویت‌های متکثر قبل از تعریف کلان هویت‌اند. قرآن عظیم‌الشأن در آیهء سیزدهم سوم الحجرات می‌گوید، «اى مردم ما شما را از مرد و زنى آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناخت متقابل حاصل کنید در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست بى‏ تردید خداوند داناى آگاه است.» به همین منوال دموکراسی بدون پذیرش اقلیت‌های قومی، مذهبی و زبانی تأمین نمی‌شود. جورج آورل در حمایت از تفاوت‌ در انسان‌ها به منظور رسیدن به تعریف شهروندی در دموکراسی می‌گوید، « زمانی‌که شما با کسی از قوم، زبان و فرهنگ متفاوت برخورد می‌کنید، احساس می‌کنید که واقعاً شما کی‌ هستید و باورهای شما کدام‌ها اند.» بناً برای رسیدن به کلان هویت دولت خواست اقلیت‌های قومی را در نظر بگیرد.

با درنظرداشت این که در گسترهء تکنولوژی، امروز مردم افغانستان مردم دیروز نیستند، آنها بر بنای قوانین نافذهء کشور، شریعت اسلامی و دموکراسی حق دارند خود شان را باز یابند. تا زمانی‌که تمامی اقوام، زبان‌ها و مذاهب تشخیص نشوند و به هویت آنها احترام گذاشته نشود، روند توزیع تذکره‌های الکترونیکی همچنان با چالش جدی مواجه خواهد بود. به گونهء نمونه، در گذشته‌ها کلمهء افغان نه تنها بار مثبت داشت بلکه برای مردم افغانستان افتخار می‌آورد. شجاعت، دلیری و مهمان‌نوازی از شاخصه‌های اساسی کلمهء افغان بودند. اما متأسفانه این کلمه امروز آن مفاهیم را با مفاهیمی دیگری عوض کرده است که بار منفی دارند. افغان امروز نه تنها خشونت بار می‌آورد بلکه وظیفهء اصلیش تمرد از قانون و تمرکز قدرت است. افغان به دموکراسی پابند نیست و در تولید موادر مخدر پیشتاز در جهان است. زشت‌تر از همه، گروه‌های تروریستی مانند طالبان و داعش، افغان‌اند. با این وجود کدام شهروند افغانستان می‌خواهد افغان باشد؟ به یاد داشته باشیم، خجالتی ناشی از کلمهء افغان متعلق به یک قوم و یا زبان خاص در افغانستان نیست. مردم افغانستان در مجموع مسؤل این خجالت تاریخی‌اند و شدیداً نیاز دارند که از این خجالت خود شان را رها کنند. از همین رو، پیشنهاد من این است که دولت افغانستان قبل از توزیع تذکره‌های الکترونیکی رفراندوم برگزار کند و از شهروندان افغانستان بپرسد که آنها چه می‌خواهند. آیا آنها می‌خواهند افغان را به عنوان کلان هویت بپذیرند یا نه؟

عبدالرحمان رحمانی